Η Τουρκία Χωρίς τον Ερντογάν και οι Συνέπειες για την Ελλάδα

Γράφει ο Γεώργιος Νικολάκος Αντιστράτηγος ε.α.

Η αποχώρηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από την πολιτική σκηνή της Τουρκίας, είτε λόγω φυσικών αιτίων, είτε λόγω πολιτικής μεταβολής ή απρόβλεπτου γεγονότος, θα σηματοδοτήσει μια ιστορική καμπή. Για την Ελλάδα, η εξέλιξη αυτή ενέχει κινδύνους, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες.

Η Τουρκία στην εποχή Ερντογάν

Ο Ερντογάν μετέτρεψε την Τουρκία σε μια ημιπροεδρική, αυταρχική δημοκρατία με ισχυρά προσωποπαγή χαρακτηριστικά. Η εξωτερική του πολιτική υπήρξε αναθεωρητική, συγκρουσιακή και επιθετικά παρεμβατική. Από τη Λιβύη και τη Συρία μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η Ελλάδα βρέθηκε επανειλημμένα στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής, τόσο μέσω της ρητορικής έντασης όσο και μέσω απτών κινήσεων (NAVTEX, γεωτρήσεις, υπερπτήσεις).

Σενάρια για την επόμενη ημέρα

1. Συνέχιση του Ερντογανισμού χωρίς Ερντογάν. Αν διάδοχος του προκύψει από τον στενό του κύκλο (π.χ. Χακάν Φιντάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ), η πολιτική συνέχεια θα είναι πιθανή. Η Ελλάδα θα πρέπει να αναμένει συνέχιση των πιέσεων, με πιθανές διαφορές στον τόνο, αλλά όχι στη στρατηγική ουσία.

2. Πολιτική αστάθεια και σύγκρουση κέντρων εξουσίας. Σε περίπτωση ξαφνικής αποχώρησης χωρίς σαφή διάδοχο, το τουρκικό πολιτικό σύστημα μπορεί να εισέλθει σε περίοδο εσωτερικής αστάθειας. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο απρόβλεπτων ενεργειών από εθνικιστικά ή στρατιωτικά κέντρα, ως απόπειρα αντιπερισπασμού. Η Ελλάδα σε αυτό το σενάριο χρειάζεται υψηλή διπλωματική ετοιμότητα και στρατιωτική επαγρύπνηση.

3. Δημοκρατική επανεκκίνηση και στροφή προς Δύση. Αν επικρατήσουν φιλελεύθερες ή μετριοπαθείς δυνάμεις της αντιπολίτευσης (π.χ. Ιμάμογλου, Γιαβάς), ενδέχεται αλλαγή στάσης απέναντι σε ΕΕ και Ελλάδα. Πρόκειται για σενάριο με διπλωματικό όφελος για την Αθήνα, αλλά θα απαιτήσει λεπτούς χειρισμούς ώστε να μη θεωρηθεί απόπειρα «εκμετάλλευσης» της αλλαγής καθεστώτος.

Συμπεράσματα για την Ελλάδα

1. Η χώρα οφείλει να έχει διαμορφώσει στρατηγική πολλαπλών σεναρίων για την Τουρκία, αποφεύγοντας τον εφησυχασμό. Η μετά-Ερντογάν εποχή ενδέχεται να είναι εξίσου απρόβλεπτη και επικίνδυνη.

2. Απαιτείται ενίσχυση διπλωματικής και στρατιωτικής ετοιμότητας, χωρίς αυταπάτες για άμεση αποκλιμάκωση. Η αποχώρηση ενός προσώπου δεν συνεπάγεται αυτόματα αλλαγή συστήματος ή στρατηγικής κουλτούρας.

3. Οφείλουμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο προσωρινής αποσταθεροποίησης, ακόμη και πολεμικού επεισοδίου, ως «εθνική εκτόνωση» της Άγκυρας.

4. Η επικοινωνία με τουρκική κοινωνία και μετριοπαθή think tanks μπορεί να αποδώσει, αλλά πρέπει να γίνεται παράλληλα με σκληρή αποτροπή.

Η Τουρκία χωρίς τον Ερντογάν δεν είναι κατ' ανάγκην πιο ήρεμη ή πιο συνεργάσιμη. Η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί με ρεαλισμό, αποφασιστικότητα και στρατηγική αυτογνωσία. Η επόμενη ημέρα δεν θα κριθεί από τις προθέσεις, υποκλίσεις και σιωπηρή διπλωματία αλλά από την ετοιμότητα αντίδρασης απέναντι σε ένα ασταθές και ρευστό περιβάλλον.